Zona Aşısı Alzheimer’den Korur mu?
Prof. Dr. Aynur Özge
Son yıllarda “Zona aşısı Alzheimer’dan korur mu?” sorusu giderek daha sık soruluyor. Cevabı kısa ama önemli: Kesin korur diyemeyiz, ancak beyni koruyucu etkiler sağlayabileceğine dair güçlü ipuçları var.
🧠 Beyinle zona arasındaki görünmez bağ
Zona (herpes zoster), çocuklukta geçirilen suçiçeği virüsünün yıllar sonra yeniden canlanmasıyla ortaya çıkar. Bu virüs sinir hücrelerinde sessizce bekler, bağışıklık azaldığında tekrar aktifleşir.
Bu yeniden uyanma süreci, sinir sisteminde iltihap oluşturur. Sık tekrarlandığında beyin damarlarını ve nöronların enerji sistemini olumsuz etkileyebilir.
İşte bu yüzden, zona ataklarını önlemek, dolaylı olarak beyin sağlığını da koruyabilir.
💉 Aşı neleri değiştiriyor?
Zona aşısı (özellikle Shingrix) bağışıklık sistemini güçlendirerek virüsün yeniden canlanmasını büyük oranda önler.
Bu da:
- Sinirlerdeki iltihap yükünü azaltır,
- Bağışıklık dengesini korur,
- Beyin damarlarına binen stresi hafifletir.
Son yıllarda yapılan bazı geniş araştırmalarda, zona aşısı yaptıranlarda demans ve Alzheimer hastalığı gelişme oranlarının daha düşük olduğu bildirildi. Etki oranı yaklaşık %20 civarında.
Bu, virüslerin yol açtığı “mikro hasarları” azaltmanın, uzun vadede beyin yaşlanmasını yavaşlatabileceğini düşündürüyor.
👩⚕️ Kimler özellikle düşünmeli?
- 50 yaş ve üzerindekiler
- Diyabet, hipertansiyon, kalp-damar hastalığı gibi kronik rahatsızlıkları olanlar
- Bağışıklığı baskılayan tedavi görenler
- Ailesinde demans öyküsü bulunanlar
Bu kişilerde aşı, hem zona riskini azaltır hem de dolaylı olarak beyin fonksiyonlarını korumaya destek olabilir.
🩺 Sık sorulara kısa yanıtlar
“Zona aşısı Alzheimer’ı önler mi?”
Kesin olarak önler diyemeyiz, ama mevcut veriler riski azaltabileceğini düşündürüyor.
“Yan etkisi var mı?”
Genelde hafif: kol ağrısı, yorgunluk veya kısa süreli ateş gibi bulgular görülebilir.
“Ne zaman yapılmalı?”
50 yaşından sonra, iki doz halinde yapılması önerilir. Grip ve pnömokok aşılarıyla aynı dönemde uygulanabilir.
🌿 Son söz
Beyni korumak; tek bir mucizeyle değil, küçük ama akıllı adımların toplamıyla olur.
Düzenli uyku, sağlıklı beslenme, sosyal bağlantılar, hareketli bir yaşam… Ve bu listeye artık bir yenisi eklendi: doğru zamanda yapılan aşılar.
Zona aşısı, sadece ağrılı bir hastalığı önlemez; aynı zamanda beyninize daha az stres, daha çok huzur kazandırabilir.
Sağlıkla, umutla ve berrak bir zihinle kalın.
Daha fazla okuma için:
- Eyting M, Geldsetzer P. Herpes zoster aşısının demans üzerindeki etkisine dair doğal deney. Nature, 2025.
- Taquet M. Rekombinant zona aşısı ve demans riski. Nature Medicine, 2024.
- Pomirchy M. Aşı sonrası yeni demans tanısında azalma. 2024.
- UK Biobank. Zostavax aşısı ve demans riski. 2025.
- CDC. Zona aşısı (Shingrix) önerileri, 50 yaş ve üzeri. 2024–2025.
- Polisky V. VZV reaktivasyonu, HSV-1 ve demans ilişkisi. Nature Medicine, 2025.
