Orta Yaş ve Üzerinde Grip İlaçları Neden Sakıncalıdır?
Prof. Dr. Aynur Özge
Havalar soğudu mu, hemen bir “grip ilacı”na uzanıyoruz değil mi? Ancak orta yaş ve üzerindeyseniz, bu alışkanlık düşündüğünüz kadar masum olmayabilir. Çünkü yaşla birlikte sadece bağışıklık değil, beyin sağlığı da ilaçlardan daha fazla etkilenir. Gelin birlikte, neden dikkatli olmamız gerektiğine ve hangi küçük önlemlerle hem bedeni hem beyni koruyabileceğimize bakalım.
💊 “Grip ilacı” denilen şey aslında bir karışım
Eczanelerde satılan bu ürünlerin çoğu, birden fazla etken maddeyi tek kutuda toplar: ateş düşürücü, ağrı kesici, burun açıcı, öksürük kesici, antihistaminik… Yani tek ilaç aldığınızı sanırsınız ama vücudunuza beş farklı ilaç birden girebilir.
Bu da özellikle beyin, kalp, böbrek ve karaciğer gibi organlar için ciddi bir yük oluşturur.
❤️ Beyin neden bu kadar hassas?
Yaş aldıkça kan-beyin bariyerimiz incelir, yani beyni dış etkenlerden koruyan “filtre” sistemi eskisi kadar seçici davranamaz. Bu durumda bazı ilaçlar kolayca beyne geçip:
- Unutkanlık,
- Sersemlik hissi,
- Dengesizlik ve düşme,
- Uyku bozukluğu gibi belirtilere yol açabilir.
Hatta bazı ilaçlar uzun süreli kullanımda bilişsel gerilemeyi hızlandırabilir.
⚠️ Orta yaş ve sonrasında sık yapılan beş hata
1️⃣ Burun açıcılar (psödoefedrin, fenilefrin):
Tansiyonu ve nabzı yükseltebilir, kalp ritmini bozabilir. Aynı zamanda beynin uyarı sistemini fazla çalıştırarak kaygı, uykusuzluk, huzursuzluk yapabilir.
2️⃣ “Uykulu yapan” antihistaminikler:
Grip ilaçlarının bir kısmında yer alan bu maddeler (örneğin difenhidramin, klorfeniramin) beyinde bulanıklık, dikkat dağınıklığı ve unutkanlık yaratabilir. Özellikle gece alınırsa sabah “sisli beyin” hissine yol açar.
3️⃣ Ağrı kesiciler ve ateş düşürücüler:
Parasetamol çoğu zaman güvenlidir ama birçok “grip ilacı”nda zaten bulunduğu için farkında olmadan çifte doz alınabilir.
Bazı ağrı kesiciler (ibuprofen, naproksen gibi) ise böbrek ve mideye zarar verebilir, kan basıncını yükseltebilir. Bu da beyin damarları için ek yük demektir.
4️⃣ Öksürük şurupları:
Dekstrometorfan gibi maddeler antidepresanlarla birlikte alındığında beyin kimyasını bozabilir. Bazı durumlarda “serotonin fazlalığı sendromu”na yol açabilir ki, bu ciddi bir tablodur.
5️⃣ Birden fazla ilaç karıştırmak:
En sık yapılan hata! Farklı marka isimleriyle aynı etkeni içeren iki ilaç alındığında hem karaciğer hem de sinir sistemi etkilenir.
🧠 Beyni korumanın yolları
- Grip ilacı almak yerine, bol sıvı, dinlenme ve tuzlu suyla burun açmak çoğu zaman yeterlidir.
- Ateş ve ağrı için sade parasetamol kullanın ama toplam doza dikkat edin.
- “Uykulu yapan” ilaçlar yerine ikinci kuşak antihistaminikler tercih edilebilir.
- Eğer tansiyon, diyabet, kalp ya da prostat sorununuz varsa burun açıcı içeren ilaçlardan uzak durun.
- İlaç almadan önce mutlaka eczacınıza veya hekiminize hangi ilaçları kullandığınızı söyleyin.
💡 Unutmayın: Basit bir grip bile beyni etkileyebilir
Ateş, sıvı kaybı, yetersiz uyku, bilinç bulanıklığı… Hepsi beyin fonksiyonlarını geçici olarak yavaşlatır. Bu dönemde yanlış ilaç seçimi tabloyu ağırlaştırabilir.
Beynimiz her yaşta yenilenir ama onu korumanın yolu, gereksiz kimyasal yükten uzak durmaktır.
🌿 Son söz
Orta yaşla birlikte amaç “hızlı iyileşmek” değil, doğru iyileşmek olmalı.
Bir ilaç kutusuna değil, bedenin doğal denge gücüne güvenin.
Ilık bir bitki çayı, yeterli uyku, dengeli beslenme ve gerektiğinde tıbbi destek, beyninizin en iyi dostlarıdır.
Sağlıkla, dingin bir zihinle kalın…
Daha fazla okuma için:
- American Geriatrics Society Beers Criteria® Update Expert Panel. J Am Geriatr Soc. 2023.
- FDA. Labeling changes for oral phenylephrine products. 2024.
- Harvard Health Publishing. “Cold medicines and older adults: What’s safe, what’s not.” 2023.
- Mayo Clinic. “Decongestants and blood pressure.” 2024.
- National Institute on Aging. “Medicines to avoid or use with caution in older adults.” 2023.
- World Health Organization. “Influenza prevention and vaccination in older adults.” 2023.
- Cleveland Clinic. “How colds and flu can affect your brain and body.” 2024.
