Huyumuzu Değiştirebilir miyiz?

Prof. Dr. Aynur Özge

Bugün sizlerle oldukça ilginç ve derin bir konuyu ele alacağız: “Huyumuzu değiştirebilir miyiz?” Bu soru, kişilik özelliklerimizin ne kadar sabit olduğunu ve yaşam boyu değişip değişemeyeceğini merak eden birçok kişi için önemlidir. Kişilik değişimi mümkün mü? Huylarımızı değiştirmek için neler yapabiliriz? Gelin, bu sorulara birlikte yanıt arayalım.

Kişilik ve Huy Nedir?

Kişilik, bireyin düşünce, duygu ve davranışlarının nispeten kalıcı ve tutarlı bir örüntüsüdür. Huy ise, bu kişilik özelliklerinin günlük yaşamdaki yansımaları olarak tanımlanabilir. Kişilik psikolojisi, kişilik özelliklerinin büyük ölçüde genetik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonu sonucu oluştuğunu öne sürer. Ancak, bu özellikler sabit midir yoksa değiştirilebilir mi?

Bilimsel Araştırmalar Ne Diyor?

• Genetik ve Çevresel Faktörler: Kişilik özelliklerinin %40-60’ının genetik faktörlerle belirlendiği bilinmektedir. Ancak çevresel faktörler ve yaşam deneyimleri, kişilik üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Örneğin, travmatik bir olay veya önemli bir yaşam değişikliği, kişinin huylarında ve davranışlarında belirgin değişikliklere yol açabilir.
• Psikoterapi ve Kişilik Değişimi: Psikoterapi, özellikle bilişsel davranışçı terapi (BDT), kişilik özelliklerini değiştirmek için etkili bir yöntem olabilir. BDT, bireylerin düşünce kalıplarını ve davranışlarını değiştirmelerine yardımcı olarak, daha sağlıklı ve uyumlu bir kişilik yapısına ulaşmalarını sağlar. Yapılan araştırmalar, terapinin kişilik özellikleri üzerinde kalıcı değişiklikler yapabildiğini göstermektedir.
• Nöroplastisite ve Beyin Değişimi: Beynin nöroplastisitesi, yani beyin yapısının ve işlevlerinin değişebilme kapasitesi, kişilik değişimi için önemli bir faktördür. Yeni deneyimler, öğrenme süreçleri ve bilinçli çabalar, beyin yapısında ve sinaptik bağlantılarda değişikliklere yol açarak kişilik özelliklerini etkileyebilir.

“Yedisinde Ne ise Yetmişinde Odur”

“Yedisinde ne ise yetmişinde odur” der büyüklerimiz ve bu sözle kişilik ve huyların yaşam boyu sabit kaldığına işaret eder. Ancak modern bilim, kişilik özelliklerinin yaşam boyunca değişebileceğini göstermektedir. Bu değişim kapasitesi, özellikle nöroplastisite sayesinde mümkündür. Ancak, nörodejeneratif hastalıklar, bu değişim kapasitesini olumsuz etkileyebilir.

• Alzheimer ve Demans: Nörodejeneratif hastalıklar, beyinde nöron kaybına ve sinaptik bozulmalara yol açarak bilişsel işlevleri olumsuz etkiler. Bu hastalıklar, kişilik özelliklerinde ve davranışlarda değişikliklere neden olabilir. Örneğin, Alzheimer hastalığı olan bireylerde kişilik değişiklikleri ve davranışsal bozukluklar sıkça görülür. Kişinin önceden sahip olduğu huylar, hastalığın ilerlemesiyle değişebilir veya şiddetlenebilir.
• Parkinson Hastalığı: Parkinson hastalığı, motor işlevlerin yanı sıra bilişsel ve duygusal işlevleri de etkiler. Hastalar, depresyon, anksiyete ve kişilik değişiklikleri yaşayabilirler. Bu hastalık, kişinin kişilik özelliklerinde önemli değişimlere yol açabilir ve bireyin huylarını etkileyebilir.

Huyumuzu Değiştirmek İçin Neler Yapabiliriz?

• Kendini Tanıma ve Farkındalık: İlk adım, kendinizi ve huylarınızı tanımaktır. Hangi huylarınızı değiştirmek istediğinizi belirlemek ve bu huyların hangi durumlarda ortaya çıktığını fark etmek, değişim sürecinin temelini oluşturur.
• Hedef Belirleme ve Planlama: Değiştirmek istediğiniz huylarınız için somut ve ulaşılabilir hedefler belirleyin. Bu hedeflere ulaşmak için bir plan yapın ve adım adım ilerleyin. Örneğin, daha sabırlı olmak istiyorsanız, stresli durumlarla başa çıkma stratejileri geliştirin ve uygulayın.
• Pozitif Düşünce ve Davranışlar: Olumlu düşünce ve davranışlar geliştirmek, kişilik değişimini destekler. Kendinize olan güveninizi artırın, olumlu geri bildirimler verin ve başkalarıyla daha sağlıklı ilişkiler kurmaya çalışın.
• Destek Almak: Değişim sürecinde destek almak önemlidir. Bu destek, bir terapist, koç veya güvendiğiniz bir arkadaşınız olabilir. Destekleyici bir çevre, değişim sürecinizi kolaylaştırır ve motive olmanızı sağlar.

Sevgili okuyucular, huylarımızı değiştirmek mümkün ve bu süreç sizin elinizde. Kendinizi tanıyarak, hedefler belirleyerek ve pozitif değişimlere odaklanarak daha sağlıklı ve mutlu bir yaşam sürdürebilirsiniz. Unutmayın, “Değişim, kendi potansiyelimizi keşfetmenin anahtarıdır.”

Sevgi ve sağlıkla kalın.