Fibromiyalji ve Bilişsel Sis: “Fibro-Fog”Un Nörolojik Altyapısı

Prof. Dr. Aynur Özge

Bazı günler vardır… Yorgun uyanırsınız, kelimeleri bulmakta zorlanırsınız, dikkatiniz dağılır, sanki beyninizin içinde sis dolaşıyordur. İşte fibromiyalji yaşayan birçok kişi bu durumu çok iyi bilir. Adı bile artık tıp literatürüne yerleşti: “Fibro-fog” — yani fibromiyaljiye eşlik eden bilişsel sis.

Bu yazıda sizlerle bu “sisli beyin hâli”nin ardındaki nörolojik mekanizmaları konuşalım.

🌫️ Fibromiyalji nedir, bilişsel sis neden olur?

Fibromiyalji, kronik yaygın ağrılar, uykusuzluk, yorgunluk ve duygu durum dalgalanmalarıyla seyreden bir hastalıktır.
Ancak ağrı kadar rahatsız edici bir başka tablo da bilişsel yavaşlamadır.
Hastalar bunu genellikle şöyle tarif eder:

“Kelimeleri bulamıyorum.”
“Kafam bulanık, dikkatimi toparlayamıyorum.”
“Bir işi yaparken bir anda ne düşündüğümü unutuyorum.”

Bu durum, sadece psikolojik bir yorgunluk değildir.
Beyinde gerçekten enerji kullanımını, sinir iletişimini ve dikkat ağlarını etkileyen fizyolojik değişiklikler vardır.

🧠 Beyinde neler oluyor?

1️⃣ Ağrı ve dikkat merkezleri aynı anda yanıyor

Fonksiyonel MRI (beyin görüntüleme) çalışmalarında, fibromiyalji hastalarının beyninde ağrı algısı ve dikkat yönetimi merkezlerinin aynı anda aşırı aktif olduğu görülüyor.
Yani beyin, hem ağrıyı bastırmaya hem de çevreye odaklanmaya çalışıyor — iki zıt işi bir arada yapmak zorunda kalıyor.
Bu durum enerji tüketimini artırıyor, ön singulat korteks, prefrontal alanlar ve hipokampus gibi bölgelerde yorgunluk yaratıyor.

2️⃣ Nöronal ağlar “gürültülü” hale geliyor

Normalde beyin, gereksiz sinyalleri filtreleyerek dikkati sürdürür.
Fibromiyaljide bu filtre sistemi bozulur.
Sonuç:

• Gürültülü bir sinir ağı,
• Dağınık dikkat,
• Bilgiyi işleme hızında yavaşlama.

Yani beyin, radyo sinyali karışmış bir istasyon gibi çalışır.

3️⃣ Uyku döngüsü bozulunca beyin temizliği aksıyor

Derin uyku, beyinde gün boyu biriken “sinaptik atıkların” temizlendiği dönemdir.
Fibromiyalji hastalarında derin uyku evreleri azalır.
Beyin, kendini tam olarak “resetleyemez”; ertesi sabah yorgun kalkılır.
Bu da bilişsel sisi kalınlaştıran önemli bir faktördür.

⚡ “Fibro-fog”un belirtileri nelerdir?

• Odaklanma güçlüğü
• Hafıza zayıflığı (özellikle kısa süreli)
• Kelime bulmada zorlanma
• Karmaşık görevlerde planlama güçlüğü
• Zihinsel yorgunluk ve karar vermede zorlanma

Bu belirtiler dalgalı seyreder; stres, uykusuzluk veya ağrının arttığı dönemlerde belirginleşir.

🌿 Beyni korumak ve sisi dağıtmak için neler yapılabilir?

1. Uyku düzeni:
   Akşamları ekran ışığından uzak durmak, uyku hijyenine dikkat etmek beynin toparlanma sürecini destekler.
2. Hafif egzersiz:
   Düzenli yürüyüş veya yüzme, hem ağrıyı hem de sis hissini azaltır.
   Çünkü fiziksel hareket, beyinde kan akımını ve dopamin/serotonin dengesini iyileştirir.
3. Beslenme:
   Omega-3, magnezyum ve B12 açısından zengin bir diyet nöron enerjisini artırır.
4. Farkındalık ve nefes:
   Meditasyon, derin nefes veya kısa gevşeme egzersizleri sinir ağlarındaki “gürültüyü” azaltır.
5. Dikkat egzersizleri:
   Sudoku, kelime oyunları, hafıza uygulamaları gibi küçük mental aktiviteler, beyni aktif tutar.
6. Ağrı yönetimi:
   Ağrının kontrol altına alınması, bilişsel işlevlerin iyileşmesine doğrudan katkı sağlar. Bu konuda destekleyici ilaçlar ve serum uygulamaları hasta özelinde dikkate alınabilmektedir.

💬 Son söz

Fibromiyaljideki bilişsel sis, hayal ürünü değil; beynin gerçekten ağrı, stres ve uykusuzluk üçgeninde yorulmasının bir sonucudur.
Ama bu sis kalıcı değildir.
Doğru yaşam alışkanlıkları, düzenli uyku ve hareketle yavaş yavaş dağılır.

Beyin bir orman gibidir; zaman zaman sis iner ama güneş hep oradadır.
Yeter ki sabırla bekleyelim, doğanın kendi dengesine dönmesine izin verelim.

Sağlıkla, farkındalıkla ve berrak bir zihinle kalın…

Daha fazla okuma için:

1. Glass JM. Cognitive dysfunction in fibromyalgia and chronic pain. Rheum Dis Clin North Am, 2023.
2. Napadow V, et al. Altered brain connectivity in fibromyalgia. Brain, 2024.
3. Seminowicz DA, et al. Neural correlates of fatigue and cognitive dysfunction in chronic pain. Pain, 2023.
4. Harvard Health Publishing. Fibro-fog explained: how pain and sleep affect cognition. 2024.
5. NIH. Fibromyalgia and the brain: research updates. 2024.