Dijital Çağda Dikkat Nasıl Korunur?

Prof. Dr. Aynur Özge

Telefon ekranından gözünüzü kaldırdığınızda zamanın nasıl geçtiğini fark etmediğiniz oldu mu? O an, bir videoya bakıyordunuz, sonra diğerine… Sonra bir mesaj geldi, derken bir e-posta, ardından uyarı sesleri ve siz dikkat dağınıklığının tam ortasında buldunuz kendinizi.

Dijital çağ, bilgiye erişimi kolaylaştırsa da dikkatimizi dağıtmak konusunda da bir o kadar “başarılı.” Peki biz beynimizi bu çağın gürültüsü içinde nasıl odakta tutabiliriz?

Dikkatin Evrimi ve Modern Hayat

Dikkat, beynimizin enerji tasarrufu yapma yollarından biridir. Binlerce yıl önce ormanda tehlikeyi fark etmek için gerekliydi; şimdi ise sosyal medyada kaybolmamak için. Modern yaşamda ise dikkatimiz parçalanmış bir mozaik gibi: Bir parçası telefonda, bir parçası televizyonda, bir parçası mail kutusunda…

Bir çocuk düşünün: Odasında ders çalışıyor ama bir yandan tabletten mesaj bekliyor, bir yandan da müzik dinliyor. Bu, günümüz dikkat modelinin adeta küçük bir örneği.

Beyin Bu Dağınıklığa Nasıl Tepki Veriyor?

Araştırmalar gösteriyor ki sürekli bölünen dikkat, prefrontal korteksin – yani karar verme ve odaklanma merkezimizin – kapasitesini azaltıyor. Ayrıca çoklu görev (multitasking) yapmak, verimliliği düşürüyor. Stanford Üniversitesi’nin bir çalışmasına göre, sık multitasking yapan bireylerin hafıza testlerinde düşük performans gösterdiği ortaya çıktı.

Dikkatin sürekli bölünmesi, kaygı seviyelerini artırıyor ve kaliteli öğrenmeyi engelliyor. Tıpkı kaslarımız gibi, dikkat de ne kadar parçalanırsa o kadar zayıflıyor.

Dijital Uyarıcılara Karşı Beyni Korumanın Yolları

1. Bildirimleri susturun: Her ses, zihni uyarır ve odaktan saptırır. Sessiz mod, çağımızın en büyük zihinsel koruyucusu olabilir.
2. Zaman blokları oluşturun: Pomodoro tekniği gibi zaman yönetimi araçları ile belirli süre odaklanma ve ardından dinlenme periyotları oluşturabilirsiniz.
3. Dijital oruç günleri uygulayın: Haftada 1 gün veya günde belirli saatlerde ekranlardan uzak durmak, zihnin tazelenmesini sağlar.
4. Odaklanma alanları yaratın: Çalışma alanınızı sadeleştirin. Masada sadece ihtiyacınız olan şeyler olsun. Dikkat dış uyaranlardan kaçar, temiz ortamlarda çoğalır.
5. Dikkat egzersizleri deneyin: Meditasyon, nefes çalışmaları, hatta sessizlik içinde bir fincan çay içmek bile dikkat kaslarınızı güçlendirir.

Gerçek Hayattan Bir Örnek: Öğrencim Emre’nin Hikayesi

Üniversite öğrencisi Emre, her sabah uyanır uyanmaz telefonuna sarılıyor, haber başlıklarından Instagram’a, WhatsApp mesajlarından YouTube’a savruluyordu. Dikkatini toplayamıyor, derslerine odaklanamıyordu. Küçük bir değişiklik yaptı: Sabah ilk 30 dakikasını telefonsuz geçirmeye başladı. Birkaç hafta içinde ders başarısı arttı, zihinsel yorgunluğu azaldı. Sadece bu küçük değişim bile beyninin ona teşekkür etmesini sağladı.

Sonuç: Dikkat Bir Seçimdir

Dijital çağda dikkatimizi korumak kolay değil ama imkânsız da değil. Dikkat, bilinçli bir tercih. Zihnimizi şekillendiren teknolojiler kadar, o teknolojileri kullanma biçimimiz de önemli. Odağınızı koruyarak hem daha üretken olabilir hem de daha huzurlu bir zihne sahip olabilirsiniz.

Unutmayın: Her bildirim sizi hayattan birkaç saniye daha uzaklaştırır. Ama her dikkat anı, sizi kendinize biraz daha yaklaştırır.