Bağırsaklarınız Düzgün Çalışıyorsa Beyniniz de Çalışır

Prof. Dr. Aynur Özge

Demans ve Alzheimer hastalığı gibi nörodejeneratif hastalıkların gelişiminde birçok faktörün rol oynadığı bilinmektedir. Son yıllarda, bağırsak sağlığı ve bağırsak alışkanlıklarının beyin sağlığı üzerindeki etkileri üzerinde artan bir ilgi bulunmaktadır. Bu yazıda, sağlıklı bağırsak düzeni için belirlenen ölçütleri, yaşla birlikte bağırsak çalışması yani motilitesinin nasıl değiştiğini, bağırsak motilitesi bozuklukları ile Alzheimer hastalığı arasındaki ilişkiyi ve sağlıklı bir bağırsak alışkanlığı için yaşlı bireylerin nelere dikkat etmesi gerektiğini ele alacağız.

Sağlıklı Bir İnsan İçin Bağırsak Düzeni Nasıl Olmalıdır?

Sağlıklı bağırsak düzeni, bireyden bireye değişebilir, ancak genel olarak aşağıdaki ölçütler sağlıklı bir bağırsak alışkanlığını işaret eder:

• Düzenli Bağırsak Hareketleri: Çoğu insan için, günde bir ila üç kez bağırsak hareketi normal kabul edilir. Bazı insanlar için ise haftada üç kez normal olabilir.
• Kolay Dışkılama: Dışkılama sırasında aşırı zorlanma olmamalıdır. Dışkı, yumuşak ve düzgün bir şekilde geçmelidir.
• Dışkı Kıvamı ve Rengi: Sağlıklı bir dışkı, yumuşak ve iyi şekillenmiş olmalıdır. Renk, genellikle orta kahverengi olmalıdır.
• Rahatlık Hissi: Dışkılama sonrasında bağırsakların tamamen boşaldığı hissi olmalıdır.

Yaşla Birlikte Bağırsak Motilitesi Nasıl Etkilenir?

Yaşla birlikte bağırsak motilitesi değişebilir. Yaşlı bireylerde, bağırsak hareketlerinin yavaşlaması ve kronik kabızlık daha yaygın hale gelir. Bu değişiklikler, bağırsak kaslarının gücünün azalması, su alımının yetersiz olması, lif açısından zengin gıdaların yeterince tüketilmemesi ve bazı ilaçların yan etkileri gibi faktörlerden kaynaklanabilir. Ayrıca, yaşla birlikte azalan fiziksel aktivite de bağırsak motilitesini olumsuz etkileyebilir.

Bağırsak Motilitesi Bozukluğu ve Alzheimer İlişkisi

Araştırmalar, bağırsak motilitesi bozuklukları ile Alzheimer hastalığı arasında bir ilişki olabileceğini göstermektedir. Bağırsak sağlığı, beyin sağlığı üzerinde doğrudan ve dolaylı etkilere sahip olabilir. Özellikle, bağırsak mikrobiyotası ve beyin arasındaki iletişim, “mikrobiyota-bağırsak-beyin ekseni” olarak bilinen bir mekanizma aracılığıyla gerçekleşir. Bağırsak mikrobiyotasındaki dengesizlikler, iltihaplanma süreçlerini tetikleyebilir ve beyin sağlığını olumsuz etkileyebilir. Kabızlık gibi bağırsak motilitesi bozuklukları, bu dengesizlikleri artırarak Alzheimer hastalığı riskini artırabilir.

Enteral Sinir Sistemi ve Mikrobiyota

Enteral sinir sistemi, bağırsakların sinirsel kontrolünü sağlayan geniş bir sinir ağıdır ve “ikinci beyin” olarak adlandırılır. Bu sinir ağı, bağırsak motilitesini ve sindirimi düzenlerken, aynı zamanda beyinle sürekli iletişim halindedir. Mikrobiyota, bağırsakta yaşayan trilyonlarca bakteri ve diğer mikroorganizmaların topluluğudur. Sağlıklı bir mikrobiyota, bağışıklık sistemini destekler, sindirimi düzenler ve iltihaplanmayı kontrol eder. Mikrobiyotadaki dengesizlikler (disbiyozis), iltihaplanma ve nörolojik bozukluklar gibi sağlık sorunlarına yol açabilir. Mikrobiyota-bağırsak-beyin ekseni, bu üç sistemin birbirleriyle nasıl etkileşimde bulunduğunu açıklayan karmaşık bir ağdır ve Alzheimer hastalığı gibi nörolojik durumların gelişiminde önemli bir rol oynar.

Sağlıklı Bir Bağırsak Alışkanlığı İçin Yaşlı Bireyler Nelere Dikkat Etmelidir?

Sağlıklı bir bağırsak alışkanlığı için yaşlı bireylerin dikkat etmesi gereken bazı önemli noktalar şunlardır:

• Düzenli ve Yeterli Su Tüketimi: Yeterli miktarda su içmek, bağırsak hareketlerini düzenlemek için önemlidir.
• Lif Açısından Zengin Beslenme: Meyve, sebze, tam tahıllar ve baklagiller gibi lif açısından zengin gıdalar tüketmek, sağlıklı bağırsak hareketlerini destekler.
• Düzenli Fiziksel Aktivite: Düzenli egzersiz, bağırsak motilitesini artırarak kabızlık riskini azaltabilir.
• İlaç Kullanımı: Kabızlığa yol açabilecek ilaçların kullanımında dikkatli olunmalı ve gerekirse doktorla alternatifler hakkında görüşülmelidir.
• Probiyotikler: Probiyotik takviyeler veya probiyotik açısından zengin gıdalar (örneğin yoğurt) tüketmek, bağırsak mikrobiyotasını dengelemeye yardımcı olabilir.

Sonuç olarak; bağırsak sağlığı, genel sağlık ve özellikle beyin sağlığı açısından büyük öneme sahiptir. Yaşla birlikte bağırsak motilitesinde meydana gelen değişiklikler, uygun yaşam tarzı ve beslenme alışkanlıkları ile yönetilebilir. Sağlıklı bir bağırsak alışkanlığı, Alzheimer hastalığı ve diğer nörodejeneratif hastalıkların riskini azaltmada önemli bir rol oynayabilir. Bu nedenle, yaşlı bireylerin bağırsak sağlığına özen göstermeleri ve sağlıklı alışkanlıkları benimsemeleri büyük önem taşır.

Daha fazla okuma için;
1. “The Gut-Brain Axis: The Role of the Gut Microbiota in Neuropsychiatric Disorders,” Nature Reviews Gastroenterology & Hepatology.
2. “Enteric Nervous System: The Brain in the Gut,” Journal of Clinical Gastroenterology.