Sonbahara Girerken Nöronların Enerji Açığını Nasıl Giderelim?

Prof. Dr. Aynur Özge

Sonbahar… Günler kısalıyor, hava serinliyor, beden kadar beyin de mevsim geçişini hissediyor. Bu dönemde birçok kişi “kendimi yorgun hissediyorum, kafamı toparlayamıyorum” der. Aslında bunun ardında çoğu zaman nöronların enerji açığı vardır. Peki bu açığı doğal yollarla nasıl kapatabiliriz? Gelin birlikte inceleyelim.

🧠 Nöronlar neden sonbaharda enerji kaybeder?

Beyin, vücudun toplam enerjisinin yaklaşık %20’sini tek başına tüketir.

Ancak sonbaharda:

• Gün ışığı azalır, melatonin artar, serotonin azalır. Bu da beyin aktivitesini “kış moduna” geçirir.
• Soğuk hava ve daha az hareket, oksijenlenmeyi düşürür.
• Bağışıklık sistemi aktive olur, iltihap belirteçleri artar ve nöronların enerji üretim hattı (mitokondriler) zorlanır.
• Uyku düzeni ve beslenme değişir, beyin yakıtı olan glikozun kullanım dengesi bozulur.

Sonuçta; dikkat dağınıklığı, unutkanlık, moral düşüklüğü, baş ağrıları ve zihinsel yorgunluk sıklaşır.

⚡ Nöronlara enerji kazandırmanın 5 bilge yolu

1. Sabah ışığını yakalayın

Güneş ışığı, beyinde hem serotonin hem dopamin üretimini artırır.
Sabah 20-30 dakika açık havada yürümek, beynin “biyolojik saatini” yeniden ayarlar. Böylece enerji döngüsü ve uyku kalitesi doğal biçimde dengelenir.

2. Mitokondrileri besleyin

Nöronların “pil hücreleri” olan mitokondriler, doğru besinlerle daha verimli çalışır.
Bunları sofranızdan eksik etmeyin:

• Koenzim Q10 kaynakları: sardalya, uskumru, fındık, ıspanak
• B grubu vitaminleri: yumurta, tam tahıl, mercimek, ceviz
• Magnezyum: kakao, badem, yeşil yapraklılar
• Omega-3 yağ asitleri: ceviz, keten tohumu, somon
• Bazı destek serumları: Bunlar mitokondri destekleyici özel içeriklerden hastaya özel hazırlanıp hızlı takviye imkanı sunarlar.

Bu besinler beynin enerji üretim zincirini güçlendirir, “bulanık düşünme”yi azaltır.

3. Nöronlara oksijen ulaştırın

Zihinsel yorgunluk sadece “çok düşünmekten” değil, yetersiz oksijenlenmeden de olur.
Günde birkaç kez derin nefes egzersizi yapmak, beyin damarlarını genişletir.
Basit bir kural:

“4 saniye nefes al, 4 saniye tut, 6 saniye ver.”
Bunu 5 dakika uygulamak bile beyninize küçük bir enerji takviyesi gibidir.

4. Şeker değil, sabit enerji

Ani şeker yükselmesi kısa süreli enerji sağlar ama hemen ardından düşüş gelir.
Bu iniş-çıkışlar nöronları strese sokar.
Ara öğünlerde: yoğurt + yulaf + ceviz gibi yavaş salınan karbonhidratlar tercih edin.
Bu, beyin için “uzun menzilli yakıt” anlamına gelir.

5. Uykuyu tamir zamanı olarak görün

Uykuda beyin, gün boyu biriken toksinleri temizler, mitokondrilerini “şarj eder.”
Günde 7 saatten az uyuyanlarda hem enerji metabolizması hem de hafıza ağları zayıflar.
Akşam yemeğinden sonra kafein yerine bitki çayı veya ılık süt tercih edin; ekran ışığını azaltın.

🌿 Beyin dostu sonbahar rutini

Sabah ışığında yürüyün, öğle arasında taze hava alın, akşamları hafif egzersiz yapın.
Yemeklerde renkli sebzeler, balık, tam tahıllar, ceviz ve zeytinyağına ağırlık verin.
Ve her gün birkaç dakika “hiçbir şey yapmadan” sadece derin nefes alıp beyninizi dinleyin.
Bu küçük anlar, nöronlarınızın yeniden nefes alması demektir.

💬 Son söz

Sonbahar doğanın yavaşladığı bir dönemdir; beyin de bu ritme uyum sağlar.
Ona destek olmanın yolu, “daha fazla uyarıcı” değil, daha fazla denge vermektir.
Enerjinizi artırmanın en güçlü yolu, nöronlarınıza huzurlu bir ortam sunmaktır.

Sağlıkla, ışıkla ve berrak bir zihinle kalın.

Daha fazla okuma için;

1. Mattson MP. “Energy metabolism and neuroprotection.” Nat Rev Neurosci. 2019.
2. Wallace DC. “Mitochondrial energetics and aging.” Cell Metab. 2020.
3. Harvard Health Publishing. “Boosting brain energy through nutrition.” 2023.
4. National Institute on Aging. “Brain health and sleep.” 2024.
5. Nature Neuroscience. “Circadian regulation of neuronal metabolism.” 2022.