Yaşlanma ile Birlikte Ağrı Algısının Değişimi ve Beyin Plastisitesi

Prof. Dr. Aynur Özge

Hepimizin bildiği gibi yaş almak sadece saç tellerine beyazlık, ciltte çizgiler getirmez; beynin ağrıyı algılama biçimi de değişir.

Bazı kişiler “artık ağrıya daha dayanıklıyım” derken, kimileri “eskiden bu kadar hassas değildim” diye yakınır.

Aslında bu değişimin arkasında son derece ince ayarlı bir sistem var: beyin plastisitesi, yani beynin kendini yeniden düzenleme gücü.

🧠 Beyin ağrıyı nasıl “öğrenir”?

Ağrı, sinir uçlarından beyne ulaşan bir tehlike sinyali gibidir.
Ama beynin ağrıyı nasıl yorumladığı, sadece o sinyalin şiddetine değil, deneyime, duyguya ve hafızaya da bağlıdır.
Bu yüzden aynı uyarı, genç bir beyinde farklı, yaşlı bir beyinde bambaşka bir biçimde hissedilir.

Yaş ilerledikçe:

• Beyinde ağrıyı filtreleyen devreler (örneğin ön singulat korteks ve prefrontal alanlar) yavaşlar,
• İnhibitör nörotransmitterler azalır (özellikle GABA ve serotonin),
• Ağrı eşiği bazen yükselir, bazen düşer — kişiden kişiye farklılık gösterir.

Kısacası, yaşlılıkta ağrı sadece fiziksel değil, bilişsel ve duygusal bir süreç haline gelir.

⚡ “Neden artık küçük şeyler bile daha çok ağrıtıyor?”

Bunun iki temel nedeni var:

1️⃣ Beyin ağrı sinyallerini süzme becerisini kaybediyor.
Genç bir beyin, “önemsiz” ağrıları bastırabilir.
Ancak yaşlı beyinde bu filtre zayıflar; beyin, küçük uyarıları bile ciddi tehdit gibi algılayabilir.

2️⃣ Kronik ağrılar beyin devrelerini yeniden yazar.
Uzun süren diz, bel veya boyun ağrıları, beynin ağrıyı algılayan bölgelerinde kalıcı değişiklikler (plastikite) yaratır.
Zamanla bu bölgeler aşırı duyarlı hale gelir ve ağrı sinyali olmasa bile ağrı hissi oluşabilir.

Yani beyin, ağrıyı “alışkanlık haline getirir.”

🌿 Öte yandan: Yaşlı beyin hâlâ öğreniyor!

İyi haber şu ki, yaşlı beyin asla tamamen pasif değildir.
Plastisite, ömür boyu sürer.
Beyin ağrıyı nasıl algılayacağını da yeniden öğrenebilir.

Bunu destekleyen yollar:

• Hareket: Egzersiz, beynin endorfin sistemini aktive eder ve doğal ağrı kesicileri artırır.
• Zihinsel esneklik: Yeni hobiler, müzik, resim, el becerileri beynin duyusal ağlarını yeniden uyarır.
• Sosyal temas: Dokunma, sohbet, gülümseme — hepsi beynin ağrıyı bastıran yollarını güçlendirir.
• Mindfulness ve meditasyon: Ağrı sinyallerini “yargısız fark etme” becerisi geliştirerek ağrının duygusal yükünü hafifletir.
• Nöronal destekler: Nöronlarda değişen iletim ağı ve mitokondri (enerji yakıtı) de

Yani beyin, uygun uyaranlarla yeniden kalibre edilebilir.

💬 Beyin ve beden arasındaki “yeni diyalog”

Yaşlılıkta ağrı, sadece doku hasarının değil, beynin iletişim biçiminin bir yansımasıdır.
Artık ağrıyı susturmaya değil, anlamaya çalışmak gerekir.

“Bu ağrı bana ne anlatmak istiyor?”

Çünkü bazen ağrı, vücudun “yavaşla, dinlen” demesidir; bazen de “hareketsiz kalma, devin” çağrısıdır.
Beyin bu mesajı doğru yorumladığında, ağrı kontrol altına alınabilir.

☀️ Son söz

Yaşlandıkça ağrı eşiğimiz değişir ama beynin öğrenme kapasitesi asla tükenmez.
Beyin, her yeni deneyimle ağrıyı farklı yorumlamayı öğrenebilir.
Bu yüzden ileri yaşta bile egzersiz, müzik, doğa yürüyüşleri, sohbet ve üretkenlik, beynin ağrı haritasını iyileştiren güçlü ilaçlardır.

Ağrıya savaş açmak yerine, onun dilini anlamayı seçin.
Böylece beden de beyin de yeniden huzur bulur.

Sağlıkla, bilgelikle ve yumuşak bir zihinle kalın…

Daha fazla okuma için

1. Apkarian AV. Age-related changes in pain perception and cortical plasticity. Brain, 2023.
2. Seminowicz DA, et al. Neural mechanisms of chronic pain in older adults. Pain, 2024.
3. Harvard Health Publishing. How aging affects pain tolerance. 2024.
4. Cheng JC, et al. Brain plasticity and pain modulation in aging. Nat Rev Neurol, 2023.
5. NIH. Pain, neuroplasticity, and aging: new frontiers. 2025