Yalnız Kalmayın! Kafa Dinlerken Demansın Hanesine Girebilirsiniz!
Prof. Dr. Aynur Özge
Derler ki “yalnızlık Allah’a mahsustur”. Ve yine derler ki “insan insanın zehrini alır”. Ancak pandemi gerçeği ve sonrasında gördük ki en azından günümüzde bu atasözleri çok ta geçerli değil. İnsanlar birbirinin zehrini almak bir yana selam vermekten, zorunlu olmadıkça göz temasından dahi kaçınır olmuş. Bu konu sosyal bilimciler tarafından enine boyuna incelenmeli ve üzerinde çokça çalışılmalı. Neden mi? Zaten ülkemizi tüm dünyada dördüncü sıraya yükselten demans veya sıkça bilinen şekliyle Alzheimer sıklığı yalnız kişilerde katlanarak artıyor da ondan. Bu yazımda size yalnızlık ve beyin sağlığı hakkındaki güncel tıbbi bilgileri aktarmaya çalışacağım.
Yalnızlık Olgusu: Toplumsal Bir Sorun
Yalnızlık, modern toplumlarda giderek artan bir sosyal sorundur. Teknolojinin gelişmesi ve şehirleşmenin artması ile birlikte insanlar arasındaki yüz yüze iletişim azalmış, yalnızlık duygusu yaygınlaşmıştır. Yalnızlık, sosyal bağların yetersizliği veya eksikliği nedeniyle hissedilen bir durumdur ve bireylerin hem fiziksel hem de akıl sağlıklarını olumsuz etkileyebilir.
Yaşla Birlikte Yalnızlık Sıklığı ve Nedenleri
Yaşlılıkla birlikte yalnızlık duygusu daha yaygın hale gelebilir. Türkiye ve dünya genelindeki epidemiyolojik veriler, yaşlı bireyler arasında yalnızlık oranlarının yüksek olduğunu göstermektedir. Türkiye’de, 65 yaş ve üzeri bireylerin %20’sinden fazlasının kendini yalnız hissettiği belirtilmektedir. Dünya genelinde ise bu oran %25-30 arasındadır. Yaşla birlikte yalnızlık duygusunun artmasının başlıca nedenleri arasında eşin kaybı, çocukların evden ayrılması, sosyal çevrenin daralması ve fiziksel hareketliliğin azalması yer alır.
Yalnızlık ve Uyaran Eksikliğinin Beyin Sağlığına Etkileri
Yalnızlık ve uyaran eksikliği, beyin sağlığı üzerinde olumsuz etkilere sahip olabilir. Sosyal etkileşimlerin azalması, beyin aktivitesinin düşmesine ve bilişsel işlevlerin gerilemesine yol açabilir. Araştırmalar, yalnızlık çeken bireylerde depresyon, anksiyete ve bilişsel gerileme riskinin daha yüksek olduğunu göstermektedir. Sosyal uyaran eksikliği, beyin hücrelerinin iletişim kurma yeteneğini azaltabilir ve bu durum uzun vadede bilişsel zayıflıklara yol açabilir.
Yalnızlık ve Alzheimer Süreci
Yalnızlık, Alzheimer hastalığı sürecini hem sosyal hem de sağlık yönünden olumsuz etkileyebilir. Sosyal izolasyon, Alzheimer hastalığı riskini artıran faktörlerden biridir. Yalnızlık, stres hormonlarının artmasına, inflamasyonun yükselmesine ve beyin hücrelerinin zarar görmesine neden olabilir. Ayrıca, sosyal etkileşimlerin azalması, beynin bilişsel rezervlerini azaltarak Alzheimer hastalığının daha hızlı ilerlemesine yol açabilir.
Yalnız Kalmamak İçin Yaş Alan Bireyler Neler Yapabilir?
Yaşlı bireylerin yalnız kalmamak için yapabilecekleri bazı öneriler şunlardır:
– Sosyal Aktivitelere Katılım: Toplum merkezlerine, kulüplere veya sosyal etkinliklere katılarak yeni arkadaşlıklar kurmak. Alzheimer derneği şubelerine bağlı aktif yaş alma evlerine, yerel yönetim ve STK’lara ait sosyalleşme alanları önemli fırsat sunar. Bahaneleri bırakıp evden çıkmak ve bir yerden başlamak gerekir.
– Gönüllü Faaliyetler: Gönüllü olarak çalışmak, sosyal bağları güçlendirebilir ve anlamlı bir uğraş sağlayabilir. Bu anlamda size en yakın ve ulaşılabilir gönüllü hizmet alanını başlayıp bir yerden başlamak gerekir.
– Aile ve Arkadaşlarla İletişim: Aile üyeleri ve arkadaşlarla düzenli iletişimde kalmak, ziyaretler düzenlemek. Bırakılan günlere, hafta sonu pikniklerine ve aile buluşmalarına yeniden gayret göstermek lazım.
– Hobiler ve İlgi Alanları: Yeni hobiler edinmek veya mevcut hobileri sürdürmek, zihinsel uyarım sağlayabilir. Size en yakın halk eğitim merkezi veya aktif yaş alma evini ziyaret edin ve neler yapılıyor, siz nereden dahil olabilirsiniz inceleyin.
– Teknoloji Kullanımı: Sosyal medya, görüntülü aramalar ve diğer dijital iletişim araçları aracılığıyla sosyal bağlantıları sürdürmek.
Sonuç
Yalnızlık, yaşlı bireyler arasında yaygın bir sorun olup, beyin sağlığı ve Alzheimer hastalığı süreci üzerinde olumsuz etkilere sahip olabilir. Yalnız kalmamak ve sosyal bağları güçlendirmek, yaşlı bireylerin zihinsel ve fiziksel sağlıklarını korumalarına yardımcı olabilir. Sosyal aktivitelere katılım, aile ve arkadaşlarla iletişimde kalma ve yeni hobiler edinme gibi önlemler, yalnızlığın olumsuz etkilerini azaltmada etkili olabilir.
Daha fazla okuma için:
1. “Loneliness and Social Isolation Linked to Serious Health Conditions,” Centers for Disease Control and Prevention.
2. “The Impact of Social Isolation on Cognitive Function in Older Adults,” Journal of Aging and Health.
3. “Epidemiology of Loneliness and Social Isolation Among Older Adults,” National Institute on Aging.
4. “Yalnızlık ve Sosyal İzolasyonun Yaşlı Bireylerde Sağlık Üzerine Etkileri,” Türkiye İstatistik Kurumu.
