Unutkanlığım Ne Zaman Önemli, Anlayabilir miyim?
Demansın erken teşhisi, zamanında müdahale ve yönetim için çok önemlidir. Günümüzde herkesin korkulu rüyası olan Alzheimer Hastalığının erken teşhisi ve umut vaat eden tedavi seçeneklerinin uygulanması görünen en etkili yöntem gibi duruyor. Bu bağlamda herkesin farklı genetik köken ve yaşamsal riskler barındırdığı gerçeğinden yola çıkarak “bireyselleştirilmiş risk analizi ve kognitif tarama” önemi giderek artan sıcak konular.
Bireyselleştirilmiş bilişsel tarama dediğimiz içinde hastanın hekimle yaptığı görüşme, psikolog tarafından yapılan kapsamlı nöropsikolojik tarama ve raporlanması, kan testleri ve görüntülemeler ile yapılan kapsamlı laboratuvar taraması ve gerektiğinde genetik taramalar içeren kapsamlı bir yöntemdir. Böylesi bir tarama demansın erken evrelerinin öngörülmesinde önemli bir rol oynar. Özellikle Hafif bilişsel bozukluk (MCI) dediğimiz durumun saptanması çok önemlidir zira MCI demansa ilerleme oranı yüksek olan bir geçiş durumudur ve tarama için kritik bir odak noktasıdır.
Alzheimer hastalığı patolojisi süreci, demans ortaya çıkmadan önce preklinik ve erken klinik evreleri olan bir süreklilik içerir. Klinik olarak unutkanlığın bireylerin günlük yaşantısını aksattığı demans (veya özel bir grup olarak Alzheimer hastalığı) aşamasının yıllar öncesinde beyinde hastalıklara yol açan biyolojik değişimlerin başlamış olduğu artık bilindiğine göre birtakım belirteçler üzerinden klinik öncesi aşamada teşhis koymak günümüzde hekimlerin temel uğraş konusudur.
Biz ülkemizde henüz sadece tek bir merkezde uygulanan Brain-Up beyin tarama programı üzerinden yapılan bir modifikasyonla geliştirilen Kognoskopi testi ile desteklediğimiz “Bireyselleştirilmiş Unutkanlık Tarama Paneli” üzerinden aday bireylerin kapsamlı taraması ve sonrasında da sahip oldukları risklerle birlikte uygun bir takip programına alınmasını hedefliyoruz.
İstiyoruz ki gördüğümüz açıkları rasyonel bilimsel bilgiler doğrultusunda kapatarak bireylerin demans veya özel olarak Alzheimer hastalığı ile kesişme yaşlarını geciktirelim. Bu programı her bileşeni ile uzun yıllara dayanan bir tecrübeyle birlikte özgün bir sertifikasyonu gerektiren yapay zekâ destekli özgün bir program üzerinden tanımladık.
Dilerim ki benim de adaylardan biri olduğum riskli bireylerin kapsamlı erken taramasını yapalım ve onlara demansla yollarının kesişme sürecini geciktirecek makul bir yol haritası çıkaralım. Bu yolculukta onlara eşlik edelim.
Yolumuz açık ve aydınlık olsun…
Kaynaklar:
- Bunt, S., O’Caoimh, R., Krijnen, W., Molloy, D., Goodijk, G., Schans, C., … & Hobbelen, H. (2015). Hızlı hafif bilişsel bozukluk ekranının (qmci-d) Hollandaca versiyonunun validasyonu. BMC Geriatrics, 15(1). https://doi.org/10.1186/s12877-015-0113-1
- Erdoğan, T. (2023). Hızlı bilişsel tarama testinin kültürel adaptasyonu ve Türkçe klinik validasyonu. Psychogeriatrics, 24(1), 87-93. https://doi.org/10.1111/psyg.13045
- Glynn, K., Coen, R., & Lawlor, B. (2019). Hızlı hafif bilişsel bozukluk taraması (qmci), hafif bilişsel bozukluğu tespit etmede mevcut kısa bilişsel tarama testlerinden daha doğru mu? Mevcut literatürün sistematik bir incelemesi. International Journal of Geriatric Psychiatry, 34(12), 1739-1746. https://doi.org/10.1002/gps.5201
- Lonie, J., Tierney, K., & Ebmeier, K. (2009). Hafif bilişsel bozukluk için tarama: sistematik bir gözden geçirme. International Journal of Geriatric Psychiatry, 24(9), 902-915. https://doi.org/10.1002/gps.2208
- Panegyres, P., Berry, R., & Burchell, J. (2016). Erken demans taraması. Diagnostics, 6(1), 6. https://doi.org/10.3390/diagnostics6010006
- Roeck, E., Deyn, P., Dierckx, E., & Engelborghs, S. (2019). Alzheimer hastalığının erken teşhisi için kısa bilişsel tarama araçları: sistematik bir inceleme. Alzheimer Araştırma ve Terapi, 11(1). https://doi.org/10.1186/s13195-019-0474-3
- Stephan, B., Kurth, T., Matthews, F., Brayne, C., & Dufouil, C. (2010). Toplumda demans riski tahmini: tarama modelleri doğru mu? Nature Reviews Neurology, 6(6), 318-326. https://doi.org/10.1038/nrneurol.2010.54
