Şeker Hastalığı, Nöropati Ve Beyin Ağrı Devreleri

Prof. Dr. Aynur Özge

Şeker hastalığı dendiğinde aklımıza genellikle kan şekeri, insülin ve damar sağlığı gelir. Oysa bu hastalığın en sinsi etkilerinden biri, sinir sistemi üzerinde gerçekleşir. Bu etkiler sadece el ve ayaklarda karıncalanma, yanma veya uyuşma ile sınırlı değildir; zamanla beynin ağrı devrelerini de yeniden şekillendirir.

🧩 Şeker hastalığı neden sinirleri etkiler?

Vücuttaki yüksek kan şekeri, tıpkı yavaş yavaş kristalleşen bir şeker şurubu gibidir.
Kılcal damarları tıkar, sinir hücrelerinin beslenmesini zorlaştırır ve zamanla sinir uçlarında yapısal hasara yol açar.

Bu duruma periferik nöropati diyoruz.
Yani sinirlerin uç bölgelerinde (özellikle ayaklar, eller, bacaklar) hissizlik, yanma veya batma gibi şikâyetler başlar.
Ancak bu sadece vücudun uç noktalarında yaşanmaz — beyin de bu değişiklikleri “duyar.”

🧠 Beyin ağrıyı nasıl yeniden yazar?

Normalde sinir uçları ağrı sinyallerini düzenli biçimde beyine taşır.
Ama şeker hastalığında:

• Hasarlı sinir uçları yanlış sinyaller gönderir,
• Beyin bu sinyalleri anlamlandıramaz,
• Ve zamanla “ağrısızken bile ağrı hissi” ortaya çıkar.

Fonksiyonel beyin görüntüleme çalışmaları gösteriyor ki:

• Diyabetik nöropatide somatosensoriyel korteks, insula ve anterior singulat korteks gibi bölgeler aşırı aktif hale geliyor.
• Beyin bu “yanlış ağrı sinyallerini” bastıramıyor.
• Bu da kronik ağrı devrelerinin oluşmasına neden oluyor.

Yani ağrı artık vücuttan değil, beynin içinden geliyor.

⚡ “Neden ağrı bazen geçmiyor?”

Çünkü sinir hasarı sadece iletim bozukluğu yaratmıyor; aynı zamanda beyin plastisitesini, yani beyin ağlarının esnekliğini de değiştiriyor.
Beyin, bu sürekli sinyalleri “öğreniyor.”
Zamanla ağrı kalıcı bir devre haline geliyor — tıpkı ezberlenmiş bir melodi gibi.

Bu yüzden bazı hastalar, “artık ağrı geçmiyor ama nedenini de bulamıyorlar” der.
Sebep, hasarın artık periferide değil, merkezi sinir sisteminde olmasıdır.

🌿 Beyni ve sinirleri korumanın yolları

1️⃣ Kan şekeri dengesini koruyun

Bu, sadece metabolik denge için değil, sinirlerin yaşaması için de bir gerekliliktir.
Glikoz dalgalanmaları, nöronlar için “enerji fırtınası” anlamına gelir.

2️⃣ Düzenli egzersiz

Fiziksel aktivite, hem sinirlerin oksijenlenmesini artırır hem de beyinde endorfin üretimini tetikler.
Endorfin, doğal bir ağrı düzenleyicisidir.

3️⃣ B vitamini desteği

Özellikle B1 (tiyamin), B6 ve B12, sinir hücrelerinin yenilenmesini destekler.

4️⃣ Uyku ve stres kontrolü

Stres hormonları, ağrı sinyallerinin beyinde daha güçlü algılanmasına neden olur.
Derin uyku, bu sinyalleri düzenleyen glial hücreleri aktif hale getirir.

5️⃣ Beyin ve sinir ucu odaklı tedaviler

Son yıllarda nöropatik ağrıda nöron destekleyici serumlar, sinir ucu tamir eden ilaçlar ve mindfulness temelli terapilerin beyin ağlarını yeniden eğitebildiği gösterilmiştir.

💬 Son söz

Şeker hastalığı sadece bir metabolik hastalık değildir; beynin ağrı haritasını yeniden çizen bir süreçtir.
Ama beyin, her zaman öğrenmeye açıktır.
Doğru tedavi, hareket, beslenme ve farkındalıkla bu haritayı yeniden çizebiliriz.

Ağrıyı bastırmak değil, beyni yeniden dengelemek hedef olmalıdır.
Çünkü iyileşme, sinir uçlarından değil, beyinden başlar.

Sağlıkla, dengeyle ve berrak bir zihinle kalın…