Kontrol Edilmeyen Şeker Hastalığı Alzheimer İçin Risk Oluşturur
Prof. Dr. Aynur Özge
Diyabet, yani şeker hastalığı, dünya genelinde milyonlarca insanı etkileyen kronik bir hastalıktır. Diyabetin sadece kan şekeri seviyeleri üzerinde değil, aynı zamanda beyin sağlığı üzerinde de önemli etkileri olduğu giderek daha fazla kabul görmektedir. Bu yazıda, diyabetin beyin sağlığı üzerindeki etkilerini ve özellikle Alzheimer hastalığı ile ilişkisini ele alacağız. Ayrıca, bir dönem yıldızı parlayıp sonradan sönmüş olsa da güncel bilgiler ışığında tip 3 diyabet kavramına da değineceğiz.
Diyabet ve Beyin Sağlığı Üzerine Etkileri
Diyabet, vücudun insülin üretiminde (tip 1 diyabet) veya insüline yanıt vermesinde (tip 2 diyabet) sorun yaşadığı bir durumdur. Diyabetin beyin sağlığı üzerindeki etkileri, kronik yüksek kan şekeri seviyeleri, insülin direnci ve ilgili damarsal (vasküler hasarlarla) ilişkilidir. Bu durumlar, beyin hücrelerine zarar verebilir ve bilişsel işlevlerin bozulmasına yol açabilir.
Alzheimer Hastalığı ve Diyabet
Alzheimer hastalığı, hafıza kaybı ve bilişsel işlevlerde azalma ile kendini gösteren, tüm dünyada en fazla engelliliğe yol açan ileri yaş hastalığıdır. Diyabetin, Alzheimer hastalığı riskini artırabileceği yönünde güçlü kanıtlar bulunmaktadır. Diyabetli bireylerde, insülin direnci ve yüksek kan şekeri seviyelerinin, beyinde amiloid plakların ve tau proteinlerinin birikimini hızlandırdığı bulunmuştur. Bu iki faktör, Alzheimer hastalığının temel patolojik özelliklerindendir.
Birçok çalışma, diyabetli bireylerin Alzheimer hastalığına yakalanma riskinin, diyabeti olmayan bireylere göre daha yüksek olduğunu göstermektedir. Diyabetin, beyindeki oksidatif stres ve iltihaplanma süreçlerini artırarak nöronal hasara yol açtığı düşünülmektedir. Ayrıca, diyabet, beyin damarlarında hasara ve serebral kan akışında azalmaya neden olarak bilişsel işlevlerin bozulmasına katkıda bulunabilir.
Tip 3 Diyabet Kavramı
Son yıllarda, “tip 3 diyabet” terimi, Alzheimer hastalığının patogenezi ile insülin direnci ve diyabet arasındaki ilişkiyi tanımlamak için kullanılmaktadır. Tip 3 diyabet kavramı, Alzheimer hastalığının, beyindeki insülin direnci ve ilgili biyokimyasal değişikliklerle ilişkilendirilebileceği fikrini öne sürer. Beyin, insüline bağımlı bir organ olarak, glukoz metabolizmasını düzenlemek için insüline ihtiyaç duyar. Beyindeki insülin direnci, nöronal fonksiyonları ve sinaptik plastisiteyi bozar, bu da bilişsel gerilemeye ve Alzheimer hastalığına yol açabilir.
Diyabetin Beyin Üzerindeki Olumsuz Etkilerini Azaltma
Diyabetin beyin sağlığı üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmak için çeşitli stratejiler kullanılabilir. Kan şekeri seviyelerini kontrol altında tutmak, sağlıklı beslenmek, düzenli egzersiz yapmak ve diyabet yönetimi için gerekli ilaçları kullanmak önemlidir. Ayrıca, diyabetli bireylerin beyin sağlığını korumak için bilişsel aktivitelerde bulunmaları ve sosyal etkileşimlerini artırmaları önerilmektedir.
Diyabet, beyin sağlığı üzerinde ciddi olumsuz etkiler yapabilir ve Alzheimer hastalığı riskini artırabilir. Özellikle orta yaşlarda diyabetini iyi kontrol edemeyen bireyler veya diyabetinin farkında olmayan kişiler risk altındadır. Tip 3 diyabet kavramı, Alzheimer hastalığının gelişimi ile insülin direnci arasındaki bağlantıyı vurgulamaktadır. Bu bağlantı yeni Alzheimer ilaçları için bir ölçüde ilham kaynağı olsa da geliştirilmesi gereken bir konudur. Diyabetin beyin üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmak için erken müdahale ve yaşam tarzı değişiklikleri büyük önem taşımaktadır. Diyabet yönetimi ve beyin sağlığını koruma stratejileri, uzun vadede bilişsel işlevlerin korunmasına yardımcı olabilir ve Alzheimer hastalığı riskini azaltabilir. Ağzınızın tadı, nöronlarınızın sağlığı daim olsun…
Daha fazla okuma için:
1. Orgeta V, Mukadam N, Sommerlad A, Livingston G. The Lancet Commission on Dementia Prevention, Intervention, and Care: a call for action. The Lancet. 2017.
2. Low A, Prats-Sedano MA, McKiernan E, et al. Modifiable and non-modifiable risk factors of dementia on midlife cerebral small vessel disease in cognitively healthy middle-aged adults: the PREVENT-Dementia study. Alzheimer’s Research & Therapy. 2022;14:154.
