Kognoskopi ve Bireyselleştirilmiş Alzheimer Risk Analizi

Hepimizin korkulu rüyası olan Alzheimer hastalığı için bireyselleştirilmiş risk analizinde erken müdahale, hastalığın ilerleyici doğası nedeniyle çok önemlidir. Araştırmalar, Alzheimer hastalığının klinik belirtilerinin ortaya çıkışına kadar beklemenin etkili tedavi için çok geç olabileceğini göstermektedir. Risk faktörlerinin belirlenmesi ve geri dönüşü olmayan nöronal işlev bozukluğu ortaya çıkmadan önce preklinik aşamada müdahale edilmesi son derece önemlidir. Erken teşhisin önemi, nörodejeneratif süreçlerin orta yaş gibi erken bir dönemde başlayabilmesinde yatmaktadır.

Henüz klinik bir vaka gelişmeden önce Alzheimer hastalığını mümkün olduğunca erken tespit etmek, özellikle hastalığın başlangıcını geciktirebilecek veya ilerlemesini yavaşlatabilecek gelecekteki ajanların olasılığı ile tedavi etkilerini en üst düzeye çıkarmak için gereklidir.

Erken müdahaleleri teşvik etmek için, Alzheimer hastalığı adayları vasküler ve yaşam tarzı risk faktörlerini hedef alan çok alanlı müdahaleleri göz önünde bulundurmalıdır. Kognoskopi Testi gibi kapsamlı hassas tıp yaklaşımları, Alzheimer hastalığı riskini azaltmak için bireyselleştirilmiş risk değerlendirmelerinin ve erken müdahalelerin belirlenmesine yardımcı olabilir. Ayrıca, hücre iletişiminin en erken seviyelerinde yaşla ilişkili risk faktörlerini hedef alan yeni tedavi stratejilerin geliştirilmesi, etkili tedaviler için çok önemlidir.

Alzheimer hastalığı için taramaya ihtiyaç duyabilecek bireyler şunlardır:

1. Yaşlı bireyler: 65 yaş ve üzeri kişiler Alzheimer hastalığı açısından yüksek risk altındadır, bu nedenle düzenli tarama önerilir.
2. Aile öyküsü olanlar: Ailesinde Alzheimer hastalığı öyküsü olan bireyler daha yüksek risk altındadır ve erken taramadan fayda görebilirler.
3. Hafıza sorunları yaşayanlar: Kalıcı hafıza kaybı, özellikle günlük yaşamı engelliyorsa veya zamanla kötüleşiyorsa, Alzheimer taramasını gerektirebilir.
4. Bilişsel bozukluğu olan kişiler: Dil, problem çözme veya yargılama güçlüğü gibi bilişsel işlevlerde gözle görülür bir azalma, tarama ihtiyacına işaret edebilir.
5. Belirli tıbbi rahatsızlıkları olanlar: Hipertansiyon, diyabet, obezite ve kardiyovasküler hastalık gibi durumlar Alzheimer hastalığı riskinin artmasıyla ilişkilendirilmiştir, bu nedenle bu durumlara sahip bireylerin taranması gerekebilir.
6. Down sendromlu bireyler: Down sendromlu kişilerde daha erken yaşta Alzheimer hastalığına yakalanma riski yüksektir ve erken taramadan faydalanabilirler.
7. Subjektif bilişsel gerileme yaşayanlar: Klinik olarak teşhis edilmemiş olsa bile bilişsel gerileme yaşadığını bildiren bireylerin Alzheimer hastalığını ekarte etmek için taranması gerekebilir.
8. Kafa travması öyküsü olanlar: Travmatik beyin hasarı, Alzheimer hastalığı riskinin artmasıyla ilişkilendirilmiştir, bu nedenle kafa travması öyküsü olan bireylerin taranması gerekebilir.
9. Hafif bilişsel bozukluğu (HBB) olan kişiler: HBB, kişinin yaşına göre beklenenden daha fazla bilişsel gerileme ile karakterize edilen ancak günlük işleyişe önemli ölçüde müdahale edecek kadar şiddetli olmayan bir durumdur. HBB tanısı alan bireyler, Alzheimer hastalığına ilerlemeyi izlemek için taramaya ihtiyaç duyabilir.
10. Uzamış depresyon veya diğer ruh sağlığı bozuklukları olanlar: Depresyon ve diğer ruh sağlığı sorunları Alzheimer hastalığı riskinde artışla ilişkili olabilir, bu nedenle bu sorunlara sahip bireylerin taranması gerekebilir.
11. Bakım verenler: Alzheimer hastalığı olan bireylerin aile üyeleri veya bakıcıları da paylaşılan genetik ve çevresel faktörler nedeniyle artan risk altında olabileceğinden, taramadan yararlanabilir.

Bireyselleştirilmiş risk analizi; bir hekim tarafından yukarıdaki risklerin evrensel tıbbi bilgiler doğrultusunda değerlendirilmesi ve bireyin risk analizi raporunun çıkarılmasını kapsar. Akabinde bireye gerekirse Kognoskopi Testi ile Bilişsel Değerlendirme yapılır. Nörolojik muayene yapılır. Kan tahlilleri ile diğer hastalıklar gözden geçirilir. Gerekirse genetik testler istenir. Son 2 yıla ait kayıt yoksa beyin görüntüleme (MRI veya BT) yapılır. Yine gerekiyorsa PET tarama veya EEG gibi ek taramalar uygulanır. Sonrasında risk tespit edilen hastalara bireysel kognitif rehabilitasyon programı uygulamaya başlatılır ve belirli aralıklarla izleme alınır.

Sonuç olarak, Alzheimer hastalığı için bireyselleştirilmiş risk analizine erken müdahale, durumun başlangıcını potansiyel olarak geciktirmek veya ilerlemesini yavaşlatmak için hayati önem taşımaktadır. Yeterince uzun yaşarsak hepimizin Alzheimer Hastalığı adayı olmamız bir yana, bize özel erken riskler söz konusu ise erken teşhis ve müdahale gerçekten hayat kurtarabilir, unutmayalım…

KAYNAKLAR:
1. Cao, J., Hou, J., Jing, P., & Cai, D. (2018). Alzheimer hastalığı için yeni terapötik stratejilerin geliştirilmesindeki ilerlemeler. Molecular Neurodegeneration, 13(1). https://doi.org/10.1186/s13024-018-0299-8.
2. Crous-Bou, M., Minguillón, C., Gramunt, N., & Molinuevo, J. (2017). Alzheimer hastalığının önlenmesi: risk faktörlerinden erken müdahaleye. Alzheimer Araştırma ve Terapi, 9(1). https://doi.org/10.1186/s13195-017-0297-z.
3. Isaacson, R., Ganzer, C., Hristov, H., Hackett, K., Caesar, E., Cohen, R., … & Krikorian, R. (2018). Alzheimer hastalığı için risk azaltmanın klinik uygulaması: hassas bir tıp yaklaşımı. Alzheimer S & Dementia, 14(12), 1663-1673. https://doi.org/10.1016/j.jalz.2018.08.004.
4. Mortimer, J., Borenstein, A., Gosche, K., & Snowdon, D. (2005). Alzheimer nöropatolojisinin çok erken tespiti ve klinik ifadesini değiştirmede beyin rezervinin rolü. Journal of Geriatric Psychiatry and Neurology, 18(4), 218-223. https://doi.org/10.1177/0891988705281869.
5. Sandu, I., Ilie, A., Stefaniu, R., Pislaru, A., Abdulan, I., Alexa, I., … & Stefanescu, C. (2019). “alzhei̇mer demansinin erken teşhi̇si̇ i̇çi̇n caide ri̇sk skorunun önemi̇”. Bulletin of Integrative Psychiatry, 83(4), 49-54. https://doi.org/10.36219/bpi.2019.04.05.