Beynimde Kılcal Damar Tıkanıklığı Varmış, Sorun Olur mu?

Prof. Dr. Aynur Özge

Google gibi arama motorları çıktı, mertlik bozuldu. Neden mi? Bir tahlil yaptıran, film çektiren veya bir hastalık şikayeti olan kişiler hemen buralara soruyor. Bu nedir diye? Gelen cevabı sadece o konuya odaklı yorumladıklarında da sıkça hata yapılıyor, boş yere üzülme, sevinme, zaman ve para kaybına yol açabiliyor. Örneğin başağrısı, başdönmesi, unutkanlık gibi muhtelif nedenlerle beyin görüntülemesi yapılan kişilerde raporda geçen “nonspesifik iskemik gliotik odaklar” ifadesini girdiğinizde şöyle bir yanıt alabilirsiniz: “özel bir nedene bağlı olmayan muhtemel bir küçük damar tıkanıklığı geçirmiş olduğunuzu gösterebilir”.

Bugünkü blog yazısında bu konuya değineceğim. Bu tür küçük damar tıkanıklıkları ne anlama gelir? Ne kadar önemlidir ya da değildir? Ne yapmamız lazım?

Serebral mikrovasküler iskemik lezyonlar, beyindeki küçük damarların tıkanması sonucu oluşan hasarlardır. Bu lezyonlar genellikle beyaz madde içinde bulunur ve yaşlanma sürecinin doğal bir parçası olarak ortaya çıkabilir. Ancak, bu tür lezyonlar bazı bireylerde daha erken yaşlarda ve daha belirgin olarak görülebilir. Serebral mikrovasküler iskemik lezyonlar, beyin fonksiyonlarında bozulmalara yol açabilir ve bilişsel yeteneklerin azalmasına, hatta demans gibi ciddi nörolojik hastalıklara neden olabilir.

Beyindeki Kılcal Damar Tıkanıklıklarının Sebepleri

Beyindeki kılcal damar tıkanıklıklarının başlıca sebepleri arasında şunlar yer alır:

• Hipertansiyon (Yüksek Tansiyon): Yüksek kan basıncı, damar duvarlarına zarar vererek kılcal damarların tıkanmasına yol açabilir.
• Ateroskleroz: Damar duvarlarında plak birikimi, kan akışını engelleyerek tıkanıklıklara neden olabilir.
• Diyabet: Kan şekeri seviyelerinin kontrolsüz olması, damarların zarar görmesine ve tıkanıklıklara yol açabilir.
• Sigara İçmek: Sigara, damar sağlığını olumsuz etkiler ve tıkanıklıklara yol açabilir.
• Genetik Faktörler: Ailede benzer sağlık sorunları olan bireylerde, kılcal damar tıkanıklığı riski artabilir.

Beyin Fonksiyonlarında Yol Açtığı Sorunlar ve Olası Hastalıklar

Beyindeki kılcal damar tıkanıklıkları, çeşitli beyin fonksiyonlarında bozulmalara yol açabilir. Bu tür lezyonların beyin fonksiyonları üzerindeki etkileri ve olası hastalıklar şunlardır:

• Bilişsel Bozukluklar: Hafıza kaybı, dikkat dağınıklığı, yürütücü işlevlerde bozulma gibi bilişsel bozukluklar.
• Demans: Serebral mikrovasküler lezyonlar, vasküler demans gibi demans türlerine neden olabilir.
• İnme: Küçük damarların tıkanması, beyindeki kan akışını engelleyerek küçük çaplı inmelere yol açabilir.
• Motor Fonksiyon Bozuklukları: Hareket koordinasyonu ve denge sorunları, bu tür lezyonlar nedeniyle ortaya çıkabilir.
• Depresyon ve Anksiyete: Beyindeki mikrovasküler hasar, ruh halini etkileyebilir ve depresyon veya anksiyete gibi durumlara yol açabilir.

Bu Tür Lezyonların Saptandığı Hastalara Öneriler

Eğer beyinde kılcal damar tıkanıklığı saptandıysa, aşağıdaki önerilere dikkat etmek önemlidir:

• Düzenli Kontroller: Nöroloji uzmanınızla düzenli kontroller yaparak lezyonların ilerlemesini takip edin.
• Kan Basıncını Kontrol Altında Tutun: Hipertansiyonunuz varsa, kan basıncınızı kontrol altında tutmak için doktorunuzun önerdiği tedaviye uyun.
• Diyabet Yönetimi: Kan şekeri seviyelerinizi kontrol altında tutmak için diyabet yönetimine özen gösterin.
• Sağlıklı Yaşam Tarzı: Sigara içmeyin, sağlıklı beslenin ve düzenli egzersiz yapın.
• İlaç Tedavisi: Doktorunuzun önerdiği ilaç tedavilerini aksatmadan kullanın.
• Bilişsel Aktivite: Beyin sağlığınızı korumak için bulmaca çözmek, kitap okumak ve sosyal aktivitelerde bulunmak gibi bilişsel aktivitelerde bulunun.
• Ruh Sağlığı Desteği: Gerekirse bir ruh sağlığı uzmanından destek alarak depresyon ve anksiyete gibi durumlarla başa çıkın.

Özetle bu tür küçük damar tıkanıklıkları, masum olup olmadıkları konusunu biz hekimler aramızda tartışmaya devam edelim, sizler yukarıdaki sağlık kurallarına riayet ederek şimdilik telaş etmeyin derim. Hele ki genç yaşta ve migren gibi bir sorun nedeniyle çekilen filmde göründülerse benim yüzümdeki çiller kadar ehemmiyet taşır. Genel sağlık kurallarına uymaya devam edin ve bu konuyu unutun. Ancak yukarıda anlattığım konular sizin için geçerli ise o zaman da kurallara uyun ki mesele büyüyüp dallanıp budaklanmasın.

Sağlıkla kalın ve bu arada damarlarınıza iyi bakın.

Seçilmiş Kaynaklar:
– Öksüz N, Ghouri R, Taşdelen B, Uludüz D, Özge A. Mild Cognitive Impairment Progression and Alzheimer’s Disease Risk: A Comprehensive Analysis of 3553 Cases over 203 Months. J Clin Med. 2024 Jan 17;13(2):518. doi: 10.3390/jcm13020518. PMID: 38256652; PMCID: PMC10817043.
– Özge A, Ghouri R, Öksüz N, Taşdelen B. Predictive factors for Alzheimer’s disease progression: a comprehensive retrospective analysis of 3,553 cases with 211 months follow-up. Front Neurol. 2023 Aug 24;14:1239995. doi: 10.3389/fneur.2023.1239995. PMID: 37693748; PMCID: PMC10484751.
– Kiral K, Ozge A, Sungur MA, Tasdelen B. Detection of memory impairment in a community-based system: a collaborative study. Health Soc Work. 2013 May;38(2):89-96. doi: 10.1093/hsw/hlt004. PMID: 23865286.