Beyin Damar Hastalıkları (Beyin Krizi, Felç)

Beyni besleyen damarları ilgilendiren hastalıklara verilen ortak bir isimdir. Bu hastalıklar;

• Beyin kanaması
• Beyin damar tıkanıklığı
• Beyin damar iltihabı
• Doğuştan beyin damar yumağı şeklinde görülebilir.

Nörolojik hastalıklar içerisinde en sık görülen ve yaşamı tehdit eden türüdür.
 

BEYİN KANAMASI
Beyin veya omuriliği besleyen damarlarda farklı nedenlerle oluşan yırtılmalar sonrasında görülen bir tablodur. Hastanın yaşına ve kanamanın yerine göre sebep değişebilir. Kanama;

• Beyin kütlesi içine
• Beyin zarlarının dışına
• Beyin zarlarının arasına veya
• Omurilik içine olabilir.

En önemli nedeni yüksek tansiyon, başa gelen darbeler (travma) ve beyindeki baloncuklara bağlı kanamalardır. Seyrek olarak ta var olan bir beyin tümörünün içine kanama görülebilir.
Her tip kanamanın ilaç ve cerrahi tedavisi olabilir. Ancak kanamanın yeri, büyüklüğü, etrafında ödem olup olmaması, zamanında müdahale yapılıp yapılmadığı gibi etkenler dikkate alınmalıdır.

BEYİN DAMARLARININ TIKANMASI
Beyin damarları damar sertliği, damar iltihabı veya farklı yerlerden kopan kan pıhtıları (emboli) nedeniyle tıkanabilir.
Tıkanan damar ve o damarın beslediği beyin bölgesinin görevine göre farklı belirtiler verir. Ani ortaya çıkan beyin, beyincik veya omurilik işlev kaybında ilk akla gelen nedenlerden biridir. Damar tıkanıklığı sırasında yüz, kol veya bacak gibi bölgelere giden kuvvet sinirleri etkilendi ise hastalar “felç” olarak isimlendirilen hareket zaafiyeti ile başvururlar. Bazen aynı zamanda beyin kabuğu etkilendi ise konuşma bozukluğu ya da sara krizleri gibi belirtiler de görülür. Vücudun bir bölgesi yokmuş gibi davranmak beyin krizini düşündürür. Keza bakışların belirli bir noktaya odaklanıp kaydırılamaması da önemli başka bir belirtidir.

Tüm bu tablolarda hastayı olabildiğince kısa sürede acil servise yetiştirmek gerekir. Uygun hastalarda pıhtı eritici (trombolitik) tedavi hayat kurtarıcı ve hastanın felcini tama yakın düzeltici etki gösterir. Bu tedaviden yararlanmak için ideal olan hastanın en geç 3 saat içinde acil servise ulaştırılmasıdır.

BEYİN DAMAR İLTİHABI
Beyin dolaşımında görev alan atar damar duvarındaki sıklıkla mikrobik olmayan iltihaplanmalar (vaskülit) beyin dolaşımını bozarak veya engelleyerek belirti verirler. Bu hastalarda her türlü nörolojik yakınma olabilir. En sık gözlenen yakınmalar başağrısı ve etkilenen beyin bölgesinin görevini aksatması (görme bozukluğu, konuşma bozukluğu, kuvvet kaybı, hissiyet kaybı gibi) şeklindedir. Behçet Hastalığı, Lupus, Romatoid artrit gibi tablolar en sık vaskülit nedenleridir. Bu rahatsızlıklar seyrek görülür ancak teşhis edilmezse hayati tehlike oluşturabilir.

DOĞUŞTAN BEYİN DAMAR YUMAĞI (ARTERYOVENÖZ MALFORMASYON)
Seyrek görülen ancak hayati önemi olabilen bir durumdur. Beyin gelişimi sırasında damarların bir veya birden fazla çeşidinde oluşan yanlış kodlamaya bağlı anormal gelişimler şeklinde açıklanabilirler. Bazen kanadıkları için, bazen sara krizine yol açtıkları için, bazen de başağrısı gibi belirtiler verdikleri için teşhis edilebilirler. Yumağın yerleşim yeri ve çeşidine bağlı olarak girişimsel radyoloji yöntemleri ile (doldurma, dondurma vb) veya ameliyatla tedavi edilebilirler. Bazı türlerinde hiçbir müdahale gerekmeden takip etmek uygun bir karar olabilir.

BEYİN KRİZİNDEN KORUNMAK MÜMKÜN MÜ?
Büyük oranda EVET.

• Sigara içmeyin.
• Tansiyonunuz varsa kontrol altında tutun.
• Şeker hastası iseniz iyi bir şeker kontrolü hayati önem taşır, unutmayın.
• Kolesterolünüz yüksekse normal değerlere taşıyacak önlemleri mutlaka alın.
• Kalp sağlığınız için önerilen besinler beyin sağlığınız için de önemlidir, beslenmenize özen gösterin.
• Karın çevresi yağlanması veya şişmanlık (obezite) sorununuz varsa mutlaka tedavi olun.
• Günlük sıvı alımınızı kontrol edin, bol su içmeye özen gösterin.
• Gereksiz çay, kahve, alkol ve şekerli içecek tüketiminden kaçının.
• Ailenizde kalp krizi, beyin krizi veya bacak damar tıkanıklığı sık görülüyorsa düzenli sağlık kontrollerinizi ihmal etmeyin.
• Vücudunuzun bir bölgesinde kısa süreli kuvvet kaybı, uyuşma (özellikle ağız çevresinde), konuşma bozukluğu, sara krizi gibi belirtiler geçici bir beyin krizinin habercisi olabilir. Hemen bir nöroloji uzmanına başvurun.
• Kalp krizi geçirdiyseniz mutlaka şah damarlarınızı Dopler USG adı verilen kolaylıkla uygulanan ve zararsız olan yöntemle damar sertliği ve pıhtı kaynağı açısından kontrol ettirin.
• Geçici bir kriz geçirdiyseniz düzenli nörolojik kontrollerinizi ihmal etmeyin, büyük krizden büyük ölçüde korunabilirsiniz.
• Kalıcı beyin krizi geçirdiyseniz ve unutkanlığınız giderek artıyorsa “vasküler demans” adı verilen felç sonrası unutkanlık hastalığı için doktorunuza danışın.

Unutmayın!
Damarlarınız kadar yaşlısınız!…