Prof. Dr. Aynur Özge
Başımıza gelen darbelere genellikle geçici bir rahatsızlık olarak bakarız. Ancak, bu darbelerin uzun vadede beyin sağlığımıza nasıl etkileri olabilir? Özellikle Alzheimer hastalığı gibi nörodejeneratif hastalıkların gelişiminde kafa travmasının rolü hakkında neler biliyoruz? Bu yazıda, genç ve ileri yaşta bireylerde kafa travmasının sıklığı, bu travmanın beyine etkileri ve Alzheimer hastalığı ile olan bağlantısı hakkında bilgi vereceğim.
Dünya genelinde kafa travması, özellikle gençlerde ve yaşlı bireylerde sıkça görülen bir durumdur. Dünya Sağlık Örgütü’ne (WHO) göre, her yıl dünya çapında yaklaşık 69 milyon insan kafa travması geçirmektedir. Türkiye’de ise bu rakamın yılda yaklaşık 200 bin olduğu tahmin edilmektedir. Gençlerde genellikle spor kazaları ve trafik kazaları nedeniyle kafa travmaları görülürken, ileri yaştaki bireylerde ise düşmeler en yaygın nedenler arasında yer almaktadır. Hiç aklımıza getirmek istemesek te maalesef aile içi şiddet te bu listede dikkate alınması gereken önemli bir başlıktır.
Kafa travmaları, beynin doğrudan zarar görmesine, beyin hücrelerinin (nöronların) hasar almasına ve beyin fonksiyonlarının bozulmasına neden olabilir. Travmanın şiddetine bağlı olarak, beyin dokusunda kanama, şişme ve uzun vadede beyin hücrelerinin ölümü gibi ciddi durumlar ortaya çıkabilir. Beyindeki bu hasarlar, hafıza, dikkat, motor beceriler ve duygusal durum gibi bir dizi beyin fonksiyonunda bozulmalara yol açabilir.
Tekrarlayan kafa travmaları, beyin hücrelerinde kalıcı hasarlara ve nöronlar arası bağlantıların (sinapsların) zayıflamasına neden olabilir. Bu durum, beyin hücrelerinin normal iletişim kurma yeteneklerini kaybetmelerine yol açar. Özellikle boksörler, futbolcular ve diğer temas sporlarıyla uğraşan sporcularda görülen tekrarlayan kafa travmaları, kronik travmatik ensefalopati (CTE) gibi ciddi nörodejeneratif hastalıklara yol açabilir. CTE, hafıza kaybı, kişilik değişiklikleri, depresyon ve demans gibi semptomlarla karakterizedir.
Kafa travması yaşayan bireylerin demans gelişimi açısından endişe etmeleri gereken durumlar şunlardır:
Kafa travmalarının beyine olan etkileri ve tekrarlayan travmaların demans gelişimi üzerindeki rolü göz ardı edilmemelidir. Özellikle genç yaşta spor yaparken veya ileri yaşta düşmelere karşı önlemler almak, uzun vadede beyin sağlığını korumak için önemlidir. Kafa travması geçiren bireylerin, belirtileri yakından takip etmeleri ve gerekirse bir nörologdan destek almaları, demans riskini azaltmada önemli bir adım olabilir.
Beyin sağlığımızı korumak için dikkatli olmak ve gerekli önlemleri almak, gelecekte daha sağlıklı ve kaliteli bir yaşam sürmemizi sağlayacaktır. Unutmayalım ki, beyin sağlığı genel sağlığımızın ayrılmaz bir parçasıdır.