Unutkanlık, Demans, Alzheimer

Yaşlanma doğumda başlayan normal bir süreç olsa da yaşla gelen unutkanlık yaşlılığın doğal bir sonucu değildir. Her unutkanlık hastalık demek değildir. Buna karşın bir kişide yaptığı günlük işleri aksatacak, ilişkilerini bozacak veya onu mutsuz edecek unutkanlıkların olması doğal değildir. Özellikle de unutkanlıkla birlikte görülen bazı huy değişiklikleri başta Alzheimer Hastalığı olmak üzere pek çok demans (bunama) hastalığı açısından anlamlı kabul edilir.

2050 yılına gelindiğinde dünya üzerinde 113 milyonu aşkın Alzheimer hastası olacağı ve ülkemizin de bu hastalığın en çok görülmesi beklenen dört ülke arasında olduğu bildirilmiştir. Bu noktada hastalığın erken teşhis ve tedavisi için bilinçlendirme çalışmaları önem taşımaktadır.

Altmış beş yaşın üzerindeki bir kişide aşağıdaki belirtiler varsa en kısa zamanda bir nöroloji uzmanı tarafından değerlendirilmelidir;

Günlük yaşamı etkileyecek düzeyde unutkanlık
Günlük işleri yerine getirmede güçlük (alışveriş, basit alet kullanma)
Kelime bulmada güçlük
Tarihleri ve bilinen yolları unutma
Basit konularda karar verme güçlüğü
Hesap yapma yada planlama yapmada güçlük
Eşyaları yanlış yerlere koyma
Ruh hali ve davranış değişiklikleri
Kişilik değişiklikleri
Her zaman kolaylıkla yürüttüğü sorumluluklardan kaçınma

Demans (Bunama)’ın Alzheimer hastalığı dışındaki diğer nedenleri bir uzman tarafından mutlaka gözden geçirilmelidir. Bu nedenler şunlardır;

Beyindeki dolaşım eksikliğinden kaynaklanan demanslar. Örnek: Beyin kanamasından sonra oluşan demaslar, damar tıkanmasına bağlı gelişen demanslar.
Beynin ve omirilik kanalı içinde dolaşan sıvıdaki fazlalığa ve dolaşımdaki bozukluğa bağlı olarak gelişen demans. Örnek: Hidrosefali.
Tümörlere bağlı olarak gelişen demanslar
Vitamin eksikliğine bağlı olarak gelişen demanslar. Örnek: B12 vitamini eksikliği, Tiamin eksikliği vs.
Toksik, enfeksiyöz ve metabolik nedenlere bağlı olarak gelişen demanslar.

Alzheimer hastalığı için bazı bireyler daha fazla risk altındadır. Tanımlanmış risk faktörleri şunlardır;

İlerleyen yaşla birlikte hastalık daha sık görülür. 85 yaş üzeri her iki kişiden birinde hastalık görülür. Ailesinde demans hastası olanlarda risk belirli oranlarda daha fazladır.
Vücutta tespit edilen bazı algıçlara (APOE-ε4, gibi) sahip olmak riski artırabilir veya başkaları koruyucu olabilir (APOE-ε2, gibi)
Kadınlarda hastalık daha sık görülür.
Düşük eğitim düzeyi, özellikle de tek yönlü eğitim bir risktir.
Boksörler gibi sık kafa travmasına maruz kalan bireylerde hastalık daha sık görülür.
Beyin Damar Hastalığı geçirenlerde özellikle de bellek merkezi ve bağlantıları etkilendiğinde demans görülebilir. Şeker Hastalığı, özellikle iyi kontrol edilemiyorsa risk yüksektir
Yüksek tansiyon, özellikle de kontrol altında değilse damar sertliği ve demans riskini artırır.
Kolesterol yüksekliği damar sertliği yaparak ve beyindeki hücre ölümünü artırarak riski artırır.
Homosistein adı verilen damar sertliği ve hücre hasarı göstergesi önemli bir risk faktörüdür. 65 yaş üstü bireylerde mutlaka bakılmalı ve yüksekse tedavi edilmelidir.
Obezite, tek başına ve eşlik eden şeker hastalığı, yüksek tansiyon gibi diğer etkenler sebebiyle önemli bir risk faktörüdür.
Hipotiroidi gibi guatr hastalıkları demans teşhisi ve tedavisinde mutlaka gözetilmelidir.
Depresyon, özellikle ileri yaşta ortaya çıkmış veya uzamışsa önemli bir risk faktörüdür.

Alzheimer hastalığı ve diğer pek çok demans nedeninden tam olarak korunmak mümkün değildir. Ancak şu öneriler işe yarayabilir;

Düzenli ve sağlıklı beslenme her yaşta hayati önem taşımaktadır. Akdeniz diyeti olarak bilinen diyet türleri dikkatle uygulanmalıdır.
Orta yaşta sahip olduğunuz kilo (özellikle karın çevresi), tansiyon ve şeker değerleriniz ileride Alzheimer hastalığına yakalanma riskinizi belirler. Orta yaştan itibaren kalp damar sağlığınıza özen gösterin.
Aktif zihinsel hayat uzun vadede karşılaşılacak sorunlardan koruyacaktır.
Aktif sosyal hayat demans’tan korunma kadar hasta olunduğu takdirde ilerlemesini yavaşlatma anlamında da önemlidir. Sosyal ilişkiler güçlü tutulmalıdır.
Pozitif bakış, hayatın her alanında zihinsel aktiviteyi artırır ve sosyal çevrede kişiyi güçlü kılar.
Günlük hayata veya ilişkilere yansıyan unutkanlıklar önemlidir. Mutlaka bir uzmana danışılmalı, gerektiğinde tetkik edilmelidir.
Kişilerin kendi normallerinden farklı davrandıkları huy değişiklikleri önemlidir, mutlaka uzmana danışılmalıdır.

Demans teşhisi hastanın yaşam kalitesini bozduğu kadar hasta yakınının da yaşam kalitesini etkiler. Aile bireyleri bu durumda birlikte hareket etmeli, eğitim ve sosyal destek için yardım almalıdırlar.
Hepimizin çevresinde bu tür aileler vardır, yardım etmeye çalışalım.
Uğraş terapileri, bilişsel tedaviler gibi ilaç dışı uygulamalar ilaç tedavilerini tamamlayıcı unsurlar olarak önemlidir. Mutlaka dikkate alınmalıdır.

Konuyla ilgili kapsamlı bilgi için Türkiye Alzheimer Derneği Mersin Şubesi sosyal medya hesaplarını takip etmenizi öneririm.